De ideale plattegrond in 7 stappen (…volgens mij dan).

Echt, geloof me; ik heb haar gepoogd samen te vatten in een definitie of formule. Gebukt onder een set alomtegenwoordig aangenomen sociale axioma’s van ons “wonen” en voortbordurend op de dagelijkse praktijkervaring van het indelen. Een onmogelijke exercitie, zo bleek, die ons herinnert aan lang vervlogen tijden. Resulterend in lang vervlogen woonwensen en ideële opvattingen over het menselijk habitat. Belerend zelfs! Om überhaupt te denken aan een sec rationeel ingedeeld huis. Dat jou iedere mogelijke vorm van personaliseren ontneemt. Daarom 7 stappen met zaken die ik niet bedenken kan voor jou, maar die je zelf moet ondernemen. Succes en deel zeker het resultaat!

Dit artikel liever als podcast beluisteren?

STAP 1: De tijdsgeest

De menselijke zoektocht naar beschutting en comfort blijkt van alle tijden, de bibliotheek leert mij gelukkig nog steeds meer dan ik vooralsnog op Pinterest kon ontdekken. De kennis van die oude meesters, hun opvattingen en tijdsgeest maakt dat ik een bestaande woning in haar context kan plaatsen. De keuze om haar te respecteren of te negeren is daarmee nog steeds vrij, maar op zijn minst ook weloverwogen. Laat dat dan misschien stap 1 zijn: hoe is die woning gebouwd, door wie, voor wie, waarmee en in welke tijd? Vergeet even alle fabrieksels die er intussen aan zijn gegroeid en ontleedt de woning tot wat ze ooit was. Wat waren de opvattingen van de bouwheer of architect? En doe dat niet alleen bij de herbestemming van een watertoren, of eender welk rijksmonument, maar doe dat vooral ook bij die zeventiger jaren bungalow, bij dat voormalige sociale woningcorporatie project en zelfs bij het gestandaardiseerde bouwpakket huis! Begrijp en doorzie haar oorspronkelijke plattegronden en bekijk ze vooral vanuit het perspectief van haar tijd. 

STAP 2: De analyse van het waardevolle

Dankzij het onderzoek van de vorige stap zou je in staat moeten zijn om het “karakter” van jouw woning te kunnen duiden. Welke elementen zijn belangrijk en blijf weg bij vage termen als sfeer en ruimtelijkheid. Wijs ze aan, omschrijf ze, benoem ze en breng ze in kaart. Het kan iets eenvoudigs zijn als een erker of een gedeelde entree. Waarmee een relatie tot buiten wordt bekrachtigd, of respectievelijk de sociale interactie met je buren. Het kan een bouwkundig element zijn als het type steen of het vakwerkspant. Wellicht is het een constructief detail in de zichtbare overspanning, of juist een eerder speels idee zoals het verspringen van verdiepingsvloeren, of bijzondere wijze van organisatie van de ruimtes.

Los van het feit dat je zaken kunt appreciëren of niet, het karakter van het oorspronkelijke huis blijft iets waarmee jouw aanpassingen de dialoog aan gaan. Laat mij dat illustreren middels een voorbeeld: stel je hebt een waanzinnig herenhuis met kamer en-suite. Het type salon waar een eeuw geleden gasten werden ontvangen, of waar een praktijk was gevestigd. Dit was en blijft de belangrijkste ruimte van het huis. Het is vervolgens aan jou om te bepalen wat, anno nu, de belangrijkste activiteit in jouw woning is. “Ja, lekker makkelijk” hoor ik je denken. Een herenhuis aan een of andere statige singel! Mocht je het type vooroorlogse arbeiderswoning tot je beschikking hebben, dan worden andere zaken leidend in je ontwerp. Die woningen waren hoogst efficiënt in hun indeling. Het idee was om een heel gezin, hygiënisch te kunnen herbergen met een minimum aan economische middelen. Dat  klinkt heel onromantisch, maar had stiekem de meeste interessante en slimme indelingen als gevolg! De wens om groter te wonen resulteert dan ook vaak in een gestandaardiseerd aangebouwde stuk garagebox met schuifpui. Terwijl het juist die “knusheid” is waar deze woning zo in kan uitblinken. Daarmee blijkt vaak dat die goedbedoelde uitbreiding meer schade doet dan dat ze wooncomfort biedt. Een interessantere oplossing is om hier met diezelfde slimheid meerdere functies te combineren. Gebruik ieder hoekje en nisje optimaal en maak van het ruimte-tekort jouw ontwerp missie!

STAP 3: De woonwensen

Het klinkt een beetje overbodig om te benoemen, maar je staat verstelt van de hoeveelheid mensen die ik spreek die vóór de verbouwing nog helemaal niet hadden nagedacht over de eigenlijke wensen. Dat er een uitbreiding moest komen stond al jaren vast en een nieuwe keuken met afzuigkap in het werkblad. Visgraat PVC, zwarte kranen en hele hoge plinten… klaar toch? 

Niet helemaal: maak een overzicht van alle functionaliteiten die je graag wilt ankeren in jouw huis. Laat ze nog even los bestaan van de stereotype ruimte waarin je die functie verwacht. Je wilt koken, lezen, muziek maken, film kijken, dagdromen, je tanden poetsen, je kleding ordenen, uitgebreid douchen, samen tekenen, alleen kunnen schrijven, gezelschapsspellen spelen, thuis werken en vul vooral jouw eigen activiteiten in. Probeer ook inzichtelijk te maken hoeveel ruimte iedere distinctie kosten mag, hoe belangrijk ze is en welke ruimtelijke voorwaarden erbij horen (stilte, daglicht, afsluitbaar …etc).

STAP 3 1/2: De toekomst

Ik verwijs een beetje twijfelend naar de lange termijn. Wij denken zeker na over mogelijke rolstoeltoegankelijkheid in herenhuizen en puzzelen hypothetische kinderkamers in het thuiskantoor. Ik zeg niet dat het niet slim is om levensloopbestendig te willen wonen als je de meest fantastische plek op aarde hebt gevonden. Maar uit de praktijk blijkt dat we inmiddels wel net zo rap wisselen van woning als van auto. Dus in plaats van een trekhaak aan je Porsche… ruil je haar liever in voor iets dat beter past als de tijd rijp is nietwaar?

STAP 4: De vierde dimensie

Prima dat je inmiddels weet wat je wilt! Al die woonwensen verbruiken een bepaalde hoeveelheid ruimte, maar zullen nooit allemaal tegelijk plaatsvinden.

Bedenk voor jezelf welke activiteiten samen kunnen en maak handig gebruik van zaken die onwaarschijnlijk gelijktijdig zullen plaatvinden. Tijd is in dit geval je vriend en tevens jouw vierde dimensie en daarmee creëer je plotsklaps een berg aan mogelijkheden! 

STAP 5: Denk zelf na

Stap uit eerder aangenomen axioma’s over de indeling van jouw woning. De meest interessante indelingen ontstaan in situaties waarin een traditioneel woonhuis onmogelijk is. Bijzondere indelingen zijn plezierig om te aanschouwen. Maar worden al snel, volgens goed Calvijnistisch gebruik, afgedaan als onlogisch en absurd. Neem de slaapkamer met ligbad. De overloop annex kledingkast. De keuken-die-doorloopt-in-een-brutaal-dressoir dat de huiskamer durft te penetreren. Maak je los van voor-opgelegde woontradities en denk zelf na over wat in jouw situatie het best past. Grote kans dat jouw ideeën indruisen tegen de alomtegenwoordige huiskamer-met-hoek-bank-en-grote-televisie-mentaliteit. 

fotografie: Jennifer Burk

STAP 6 De puzzel maken

In je hoofd was je ongetwijfeld reeds gestart, maar nu is het tijd om die ruimtelijke puzzel helemaal af te maken. Welke functie hoort waar? Begin met de belangrijkste zaken en puzzel de kleine stukken in de ontstane openingen. Speel met afscheidingen en openingen en probeer een logisch geheel te krijgen.

Werk bij voorkeur grafisch en op schaal. Haal de bouwtekening op bij het Gemeentearchief of ga je zelf aan de slag met potlood en liniaal. Digitaal heeft niet de voorkeur als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Op dit moment wil je al je aandacht richten op de indeling en niet op het bestuderen van de technische tutorials van architecten software. (En het potlood kende je immers al). 

Je voelt het vanzelf wanneer je een optimum hebt bereikt in je plattegrond. Meestal merk ik dat aan het logische en compacte verloop van de resterende verkeersruimte tussen de functies. Maak jouw tekening “hard” door er maten aan toe toe te voegen. Geef maat aan de meubels, maar zeker ook aan de ruimte ertussen. Dat is immers de plek waar jij je bewegen mag. Schaam je niet om met een meetlint door je huis te rennen en word je langzaam bewust van hoeveel “maat” iets heeft. Hoeveel ruimte er achter een stoel moet overblijven om deze comfortabel naar achteren te kunnen schuiven bij het plaatsnemen. Hoeveel ruimte je nodig hebt om een openstaande vaatwasser uit-te-ruimen en hoeveel “maat” je houden moet om iemand ongestoord te kunnen passeren die aan zijn bureau zit te werken. Want dat zijn de zaken die je nu plannen moet.

STAP 7: Laat je adviseren

Niet voor het een of ander en zeker niet per se door mij, maar laat je verdorie goed informeren over de technische staat van jouw huis. Als de nieuwe plannen een doorbraak vereisen wil je weten hoe de draagconstructie uit ziet en belangrijker: welke specifieke technische oplossingen deze vereist. Je zou niet de eerste zijn die goedbedoeld meer schade maakt, dan initieel gepland. 

Een tweede zaak zijn de installaties: verander je je huis, dan verandert ook de layout van je installatie. Plak dan niet zomaar een willekeurige radiator of infrarood paneel aan de muur maar zorg dat jouw huis opnieuw goed berekend en ingeregeld wordt. Dat geldt net zo voor de ventilatie en beluchting, een actueel thema en ik ken maar weinig woningen waar dat echt goed op orde is. Isolatie, net zo! Electra, net zo! Van het gas af? Net zo! 

Ik weet dat het internet vol zelfhulp pagina’s zit, maar besef dat alle bovenstaande technische disciplines enkel mogen worden uitgevoerd door goed opgeleide vakmensen. Die trouwens, met alle plezier, jou technisch willen bijstaan in de realisatie van jouw vernieuwende ideeën. Dus ontwerp veilig en laat je technisch adviseren! 

Als het goed is moet je inmiddels behoorlijk op weg zijn naar een strakke plattegrond. Een variant die precies past binnen jouw huis, die beantwoordt aan jouw persoonlijke wensen en voldoet aan jouw voorgenomen budget. Jouw ideale plattegrond is hoogst persoonlijk en kan niemand zomaar voor jou maken zonder die bijbehorende wensen te doorgronden. De ideale plattegrond is daarmee dus voor iedereen anders en nooit constant. Succes met verbouwen, en deel zeker het resultaat!

Met hartelijke groet,

Roger Haan
Interieurarchitect bij InterAlter interieurarchitecten

ps…

Mocht je onverhoopt toch hulp nodig hebben bij het uitdenken van de deze ruimtelijke puzzel. Dan staan wij uiteraard graag voor je klaar!